Araştırmalar sonucunda Ankara halk oyunlarını önemli bir bölümünü Zeybek türlerinin oluşturduğu gözlemlenmiştir.Bu oyunlar değişik figürleri ile yiğitliği mertliği simgeler.
Zeybek olgusunu her ne kadar bazıları Ege'ye özgüymüş gibi gösterse de Eskişehir'in Konya'nın kaşıklı zeybeği ve Ankara zeybeği zeybekliğin daha yaygın olduğunu gösterir.
Gerek zeybek adı, gerekse oyunu Altaylarda da hala vardır. Bizde esas anlamı cesur ve saldırgandır. Daha önce öne sürülen halk etimolojileri karışık olup, şöyledir:
1-Zeybek zorba veya zubo kelimelerinden bozulmadır.
2-Zeybek Seymenin bir söyleyiş çeşididir.
3-Zeybek civanın eş anlamlısı zibak kelimesinden ele avuca sığmayan kişi mecazıyla Türkçeleşmiştir.
4-Zeybek semağ kelimesinin ze'leşmesiyle meydana gelmiştir.
5-Zeybek kelimesinin aslı Özbek veya Uz Bek'tir.
Çağatay Uluçay (XVII. asırda Saruhan'da eşkıyalık ve halk hareketleri ) eserinde "Sekban ve Sarıcalar daha evvelleri başka başka vazifeler gören askere verilen isimdi. Bu asırda ise paşaların maiyetindeki başı bozuk askere verilen ad olarak kullanıldı. Eskiden Anadolu'da düğünlerde hususi kıyafet ve silahlarla gelini getirenlerede Seymen adı verilir."
A- ANKARA ZEYBEĞİ
Tüm zeybek oyunlarında olduğu gibi her figürü ile yiğitlik ve mertliği anlatan Ankara zeybeği ağır bir zeybek olup bağlama ile oynanır. Kendisine özgü ağır ve tatlı bir melodisi vardır. Üçlü saç ayağı biçiminde oynanılanı daha gösterişlidir.Duruş kasılış ve pozisyonlar bu zeybek oyunun görkemini ortaya koyar. Ayaklar açık sağ ayak kırık ve biraz önde başlanan oyunda sağ el silahlıkta durur ve başparmak bıçak kabzasının yanına sokulur.Oyunun giriş türküsü Hakkı Güner Efe'den derlenmiştir.
B- SEYMEN ZEYBEĞİ
Davul ve zurna ile oynanması nedeniyle yörede oynanan diğer zeybeklerden farklı olan seymen zeybeği iki yada üç kişi ile düğünlerde düzenlenen Seymen alayının önündeki efelerce oynanır. Kılıç ya da teke palası kuşanan efeler oyun boyunca bunları havada savururken naralarda atarlar. Seymen alayından en az üç davul zurna bulunur. En başta bulunan davul zurnanın önünde yaşlı zeybekler onların arkasında daha genç zeybekler yer alır.
C- KARAŞAR ZEYBEĞİ
Zeybek adını Ankara'nın Beypazarı ilçesine bağlı Karaşar bucağından almıştır. Tütün kaçakçılığının yapıldığı yıllarda bu kaçakçılık işini yörede tanınmış ağalar yaparlardı. Karaşar'da kaçakçılık ile ilgilenen ve halk tarafından sevilip sayılan beş kardeşin bir baskın sonucunda öldürülmesi Karaşar'ı yasa boğmuş 1885 yılında silahlı çatışmada öldürülen bu beş kardeşe söylenen türküden hareketli canlı kıvrak bir zeybek oyunu doğmuştur. Gerek melodisindeki akıcılık gerek oyundaki ayak figürleri ile gösterişli bir oyundur.
2 yorum:
Zeybek ata binen kılıç kuşanandır.özünde yiğitlik kardeşlik yatar.orta asya da bağatur bahadır zeybek yiğit savaşçılara verilen bir isimdir.gönüllülük esasına dayalı hiyerarşik bir yapı söz konusudur.anadolu da ise zeybekler genelde yörüklerin olduğu bölgelerde görünürler her figür ise bir temsildir. Semboldür.ok atarken alınan pozisyon goç gibi dikilme pusuda sızma gibi zeybek oyunlarında figürler vardır.zeybeklik ve zeybek kültürü günümüzde ege ve batı anadolu da yarenlik orta anadolu ve bolu kastamonu bölgesinde iken seğmenlik ankara yöresine hastır.ayrıca ankara beypazarı nallıhan yörelerinde zeybek kültürü hakimdir.nitekim buralar yörük geleneğinin yaşatıldığı bölgelerdir.türkmen geleneğinde halay varken yörük geleneğinde zeybek efe oyunları vardır.
Bu güzel yorumunuzun üzerine denecek söz kalmamış. Yüreğinize sağlık...
Yorum Gönder